Klasa 2 Fuuuj

ZABAWA KOLORAMI


Jak to było z kolorami na przestrzeni wieków? Na to pytanie nie ma jednoznacznej
odpowiedzi. Wiadomo, że zawsze przypisywano im znaczenie, że miały jakąś symboliczną
wymowę, stanowiły swoisty kod, służący pozawerbalnemu przekazywaniu pewnych informacji.

Jednakże poszczególne barwy mają (i miały!) w różnych kulturach odmienne, niekiedy zupełnie przeciwne znaczenia symboliczne.
U przedkolumbijskich Majów kolo¬ry oznaczały strony świata: czerwień ko¬jarzono ze wschodem, czerń - z za¬chodem, biel - z północą, a żółcień - z południem.
W starożytnym Egipcie kolor biały symbolizował wesele, pomyślność, ra¬dość; błękitny - powietrze; żółty - ciała bogów i złoto; zielony - młodość, zdro¬wie i roślinność; czerwony - gwałtow¬ność i zło, a czarny - nieśmiertelność duszy i przetrwanie ciała.
W Babilonie kolory przypisywano siedmiu planetom. Słońcu - żółty lub złoty, Księżycowi - biały lub srebrny, Merkuremu - błękitną, Wenus - żółtą, Marsowi - czerwony, Jowiszowi poma¬rańczowy, a Saturnowi - czarny. W te kolory były też ubrane babilońskie świą¬tynie, bo każde ich piętro symbolizowa¬ło inne ciało niebieskie.
Biały, czarny i czerwony to kolory o szczególnej sakralnej wymowie w sta¬rożytnej Grecji i Rzymie. Białe szaty zakładano na wszystkie radosne okazje, białe konie zaprzęgano do rydwanu triumfatora, a także używano ich w cza¬sie ważnych świąt i uroczystości. Białego koloru były ofiary składane bogom olim¬pijskim, bo biel była w antycznych cza¬sach kolorem świątecznym, podkreśla¬jącym radość, związanym z dobrą wróż¬bą. Czerń natomiast wiązała się z żało¬bą, śmiercią, zmarłymi i z bogami pod¬ziemi. Kolor czerwony nie był już tak jednoznaczny, bo kojarzony z krwią, oznaczał zarówno gwałtowną śmierć i świat pozagrobowy, jak też - jako że krew jest źródłem życia - zdrowie, płod¬ność i opiekę.
Miał swoje kanony barw także teatr antyczny. Już kolor kostiumu określał status bądź charakter postaci. W Grecji purpura przetykana złotem oznaczała króla, czerwony strój nosił heros, a po¬staci w czarnych lub brązowych kos¬tiumach były ubogie i niskiego stanu. W rzymskim teatrze biały kostium był atrybutem zarówno młodości jak i sta¬rości, wojsko ubierano w szkarłat, ubo¬dzy nosili stroje w kolorze przygaszonej czerwieni, żółte szaty przeznaczano dla kurtyzan, a po pstrokatych kostiumach publiczność rozpoznawała rajfurów i stręczycielki.

Wczesne chrześcijaństwo nadało ko¬lorom nowe znaczenia. Biel stała się symbolem anielskości, czystości i dzie¬wictwa, purpura - męczeństwa, czer¬wień - miłości, błękit - nieboskłonu. W czasach późniejszego chrześcijańst¬wa Trójcę Świętą oznaczano kolorami: białym (Ojciec), błękitnym (Syn) i czer¬wonym (Duch Święty). Zieleń wyrażała nadzieję, czerń - skruchę i pokutę (pó¬źniej zaczęto używać fioletu), czerwień miłość i miłosierdzie, natomiast biel wiarę i czystość.
Odrębne znaczenie mają również pewne zestawy kolorów. Czarny i biały jest symbolem dualizmu, przeciwieńst¬wa, złego i dobrego charakteru, Ziemi i Słońca, czasu i wieczności, początku i końca. Biały i czerwony to zderzenie przeciwieństw, np. wody i ognia. Mis¬tycznym wyobrażeniem bieli i czerwieni była biała lilia i czerwona róża. Biały i czerwony to także nasze narodowe barwy, nawiązujące do kolorów godła; biały orzeł na czerwonym polu. Ustawa o barwach narodowych została uchwa¬lona w 1831 r. w czasie powstania lis¬topadowego, ale dopiero po uzyskaniu niepodległości biały i czerwony stały się oficjalnymi barwami Polski. Z tego cza¬su pochodzą strofy tak tłumaczące zna¬czenie narodowych kolorów: „Miej czys¬te myśli - biaty kolor znaczy, Nieś krew za wolność - czerwony tłumaczy. Kolory czer¬wony, biały i zielony oznaczają miłość, życie i śmierć.
Zieleni, która w sztuce symbolizuje radość, wiosnę, młodość i nadzieję, dla Greków i Maurów była też kolorem zwycięstwa. Niekiedy zieleń symbolizowała zazdrość, może właśnie dlatego w średniowieczu starsza, niezamężna, siostra zakładała na ślub swej młod¬szej siostry zielone pończochy. Zwy¬czajowo zielonym suknem przykrywa się stoły prezydialne, ale również stoły bilardowe i do gry w karty. Stąd sie¬dzieć przy zielonym stoliku znaczy ty¬le, co grać w karty, uprawiać hazard. Zielony frak z bogatym złotym haftem jest strojem wprowadzonym w 1801 r. dla członków Akademii Francuskiej.
0 osobach niepoważnych, lekkomyśl¬nych, niestatecznych mówi się, że ma¬
ją zielono w głowie, ale zielone palce mogą mieć  tylko ogrodnicy,  którym wszystko, co zasadzą, rozwija się nad podziw dobrze. Przejść przez zieloną granicę, to tyle co przekroczyć ją nie¬legalnie, a mieć zielone światło to nie tylko, w dosłownym znaczeniu, mieć wolny    przejazd, ale także zyskać uprzywilejowaną drogę rozwoju. I je¬szcze jedno, podobno ludzie lubiący zieleń są dobrymi sąsiadami, rozumie¬ją drugiego człowieka, unikają rozgło¬su i skandali, są mili, stali w uczuciach I odważni, choć bez brawury. Niestety, czasami  lubią  poplotkować i  bywają chłodni w uczuciach.

Inny jakże intensywny kolor to czer¬wień. Od dawien dawna przypisywano jej wiele znaczeń. Była więc symbolem odwagi i energii, radości, podniecenia i namiętności, a nade wszystko miłości.
Oznaczała męczeństwo i miłość Boga, ale także piekło, zbrodnie, anarchię, zemstę, rewolucję. Czerwień była kolo¬rem magii, upiorów i skrzatów. Przecież sympatyczne krasnoludki noszą czerwo¬ne ubrania i takież czapki. Miała też czerwień właściwości dobroczynne. We¬dług wierzeń chroniła przed złymi du¬chami i urokami, toteż zawieszano dzie¬ciom czerwone koraliki lub tasiemki, by były bezpieczne i nie chorowały. Praw¬dopodobnie dlatego czerwień jest mię¬dzynarodową oznaką szpitali, ambulan¬sów, a także organizacji humanitarnej pomocy - Czerwonego Krzyża i Pół¬księżyca. Czerwona Róża była znakiem angielskiej dynastii Lancasterów, w da¬wnych Chinach czerwony guz noszony na nakryciu głowy był znakiem najwyż¬szych w hierarchii mandarynów, a Czer-wony Pałac w Tybecie to główna cześć dawnej rezydencji dalajlamy, zaś czer¬wonym księdzem nazywano wielkiego włoskiego kompozytora Antonio Vival¬diego (tak, tego od Czterech pór roku) bynajmniej nie z racji poglądów, ale płomiennie rudych włosów. O osobach lubiących czerwień mówi się, że są im¬pulsywne, skore do gniewu, chętne do flirtu i że to urodzeni optymiści.

Natomiast kolor żółty lubią podob¬no intelektualiści i idealiści, ludzie nie¬ustraszeni, tacy, którym można zaufać, choć są podobno nietowarzyscy i skorzy do szyderstwa. Barwa ta była symbolem wieczności, stałości, światła, Słońca, ra¬dości, dobroci i szczęścia, a także uzna¬nia, bogactwa, gościnności, wzniosłości, natchnienia, obfitości. Pewnie dla rów¬nowagi, by nie kojarzyła się zbyt dob¬rze, symbolizowała też arogancję, po-goń za sensacją, obłudę, skąpstwo, zdradę, chorobę i zazdrość.
W teatrze żółty kolor użyty w sceno¬grafii i kostiumach aktorzy przesądnie uważają za przynoszący pecha. W daw¬nej Francji drzwi osoby skazanej za cudzołóstwo znaczono żółtą farbą, a skazanych przez hiszpańską inkwizy¬cję ubierano w żółte szaty. Żółta flaga na okręcie sygnalizowała panującą na nim chorobę zakaźną, a żółtą prasą nazywano w USA pod koniec XfX wie¬ku brukowe, sensacyjne pisma, które rozpisywały się o rzekomym zagrożeniu USA ze strony Chin i Japonii.

Kolor brązowy nie kojarzy się zbyt optymistycznie. Jest symbolem gleby, jesieni, zwiędłych liści, smutku i melan¬cholii. Przyjęto uważać go za barwę rezygnacji i skromności, praktyczności, a także stanu zakonnego, pokory i ubó¬stwa. W czasach starożytnych i w śred¬niowieczu brąz był kolorem żałoby.

Szary jeszcze w ubiegłym sezonie był nadzwyczaj modny, a przecież w kodzie
symboli oznacza cierpienie, pokutę, ascezę, wyrzeczenie, pokorę, nudę i prze¬ciętność, a także starość. Stary człowiek to ktoś przeciętny, zwykły, niczym się nie wyróżniający, szara godzina - to czas zapadającego zmierzchu, znajdo¬wać się na szarym końcu - to zajmować ostatnie, najmniej zaszczytne miejsce. W dawnej Polsce szlachtę zaściankową nazywano szarą szlachtą albo szaraczkami. Kto zaś rządzi się jak szara gęś, ten zwykle na nie swoim terenie działa bezceremonialnie i arogancko. O sza¬rych komórkach mówimy wtedy, gdy nieco żartobliwie określamy mózg, umiejętność myślenia czy zdrowy roz¬sądek. Natomiast szarą eminencją nazy¬wamy człowieka faktycznie, acz po kry¬jomu, anonimowo kierującego jakąś sprawą, instytucją czy nawet państwem. Określenie to wzięło swój początek od przezwiska „ojca Józefa", zaufanego doradcy i dyplomatycznego agenta kar¬dynała Richelieu. Osoby, które lubią kolor szary są podobno obojętne, bier¬ne, samolubne i konserwatywne, po¬zbawione radości życia.

Kolor czarny to symbol zła, stra¬chu, tragedii, diabła, nocy, śmierci i potępienia, ale także pokuty, mil¬czenia i tajemnicy. Jest też kolorem żałoby i rozpaczy. Na dworze hiszpańs¬kim przez długi czas noszono czarne stroje jako symbol powagi i godności. Czarny żagiel na okręcie oznaczał śmierć, czarny pudel - Mefistofelesa, czarną śmiercią nazywano epidemię dżumy, wyniszczające ludność średnio¬wiecznej Europy, czarnym kontynen¬tem zwykło się określać Afrykę. Dla nieznanej do dziś żadnemu badaczowi Czarnej Damy Szekspir pisał najpięk¬niejsze ze swoich sonetów. Czarny ry¬nek - to nielegalny handel towarami, czarną chorobą nazywano melancho¬lię, czarnym humorem - humor zły albo nieco makabryczny, a ponure my¬śli - czarnymi. Czarna owca to osoba przynosząca rodzinie lub społeczeńst¬wu hańbę i wstyd, a ktoś o czarnym podniebieniu to osobnik głoszący skrajnie reakcyjne poglądy.
Aby nie kończyć w czarnym nastro¬ju, dodam, że czarny to kolor zawsze elegancki, taki, w którym wiele osób czuje się odświętnie i wytwornie.

Aż trudno uwierzyć, że kolory mo¬gą mieć tak bogatą wymowę. Na co dzień po prostu je lubimy bądź nie. Ale czasami warto pamiętać o ich his¬torycznych znaczeniach, bo część tych znaczeń jest wciąż aktualna. I chociaż inne zatarły się, zagubiły w naszej nie¬pamięci, to wszystkie są bez wątpienia warte uwagi.

RENATA POPKOWICZ-TAJCHERT