Klasa 2 Fuuuj

DOSTRZEGANIE I OSIĄGANIE CELÓW


Określanie i osiąganie ce¬lów życiowych oraz zawo¬dowych można realizo¬wać spontanicznie bądź na sposób przemyślany. W obecnej dobie przyspieszenia infor¬macyjnego na skalę globalną pojawia się konieczność szybkiego refleksu w precy¬zyjnym określeniu podejmowanych de¬cyzji odnośnie bliskich i dalekich pla¬nów. Posiadanie przy sobie podręcznej „ściągawki" - gromadzącej sekrety i po¬rządkującej problematykę - poznawczej i myślowej aktywności, skoncentrowanej na wybór atrakcyjnych dla nas celów wraz z zestawem strategii ich osiągania, może podobnie, jak obecnie posiadanie telefonu osobistego połączonego z sie¬cią Internetu, umożliwić efektywniejsze działanie na co dzień.
Ogólnie przyjmuje się, że jeśli nie posiadamy jakichś celów, to albo bez¬wolnie płyniemy z prądem, albo popa¬damy w zastój, albo też podążamy za każdą nadarzającą się pokusą. NajczꜬciej w trakcie zastanawiania się nad obraniem celów pojawia się refleksja o pragnieniu  szczęścia jako  najogól¬niejszym   przedmiocie   wszystkich   po¬trzeb, pragnień, aspiracji. Cel jest w ży¬ciu tym, co nadaje każdemu ludzkiemu działaniu jego właściwą cechę, jego cha¬rakterystyczny kierunek i wartość. Mo¬że jednak ktoś spytać - co to jest szczꜬcie  i problem  się  zgoła filozoficznie komplikuje. Zamknijmy więc ten wątek fragmentem z „Historii filozofii po góralsku", gdzie ks. Tischner pisze: ...góralski Arystote, wywodził dalej: Sceście to jest ludz¬ko rzec. To jest ludzkie dobro. To musi w deku być, jak skarb  ukryty. Jak jaki talynt. I musi to mieć kozdy - i tyn, co orze, i tyn co rzeźbi, i tyn, co spiywo, i tyn, co buduje, i tyn, co poluje, i ociec, i matka, i syn, i córka. A z drugiej strony patrzęcy, oni nie musom to w sobie wykryć. Musom se to uświadomić, co to jest?...


Rodzaje celów - przegląd elementarny

Cele niejasne. Mieć niejasne cele to najgorsza sytuacja w obieraniu celów. W praktyce, posiadanie niejasnych celów uniemożliwia działanie i wszelki postęp.

Cele alternatywne. Uważa się, że wiele młodych kobiet potrafi kochać dwóch mężczyzn równocześnie, co (jak twier¬dzą) przypisywane jest ich niezdecydo¬waniu wobec zniewalającego uroku oby¬dwu partnerów. Może to również wyni¬kać z prostej chęci zabezpieczenia się „na wszelki wypadek" . Jeśli bowiem nie wiesz na pewno, co się stanie, dobrze jest pozostawić sobie wybór.

Cele krótko— i długoterminowe. Cel krótkoterminowy może sugerować, że
jest krokiem na drodze do celu długo¬terminowego. Prawidłowość taka może odnosić się do spraw zasadniczych, ale nie musi tak być w odniesieniu do szczegółów.

Cele sprzeczne. Cel ten jest możliwy do ustalenia w wyniku procedury wska¬zującej, że istnieją dwa sprzeczne cele, dające się rozpoznać poprzez dostrze¬żenie, że osiągając jeden musimy się oddalić od drugiego. Sprzeczne cele są samoobalające, ponieważ zbliżanie się do jednego, oznacza odchodzenie od drugiego.

Cele stojące z tyłu. Często uważamy cele za przysłowiowe marchewki, stano¬wiące bodziec do działania. Uznajemy je za miejsca przeznaczenia, do których mamy dotrzeć. W obydwu przypadkach cel znajduje się przed nami. Ale jeśli usiądziesz na pinezce i podskoczysz z tego powodu, to Twój cel znajduje się z tyłu. Innymi słowy, celem będzie ucie¬czka z niewygodnej sytuacji, a nie osiąg¬nięcie konkretnego miejsca przezna¬czenia.
Cele pośrednie. Cele pośrednie mogą być albo rzeczywistymi, pełnoprawnymi celami, albo pseudo-celami, jeśli stano¬wią przystanki na drodze wiodącej do głównego celu. Zaletą prawdziwego ce¬lu pośredniego jest to, że na pewien czas staje się on celem samym w sobie.
Droga do celu pośredniego może być całkiem inna niż droga prowadząca do celu końcowego. Uważa się, że cele pośrednie powinny być celami samymi w sobie - o ile również stanowią dobry punkt wyjścia do następnego etapu.

Cel ruchomy. Co się dzieje, kiedy cel się zmienia? Ciągłe przesuwanie się celu ogromnie utrudnia życie i skazuje na błądzenie po omacku. Trudno jest stwie¬rdzić, kiedy potrzebna jest radykalna zmiana. Niewielkie korekty nie na wiele się zdadzą. Ważne jest to, by uświadomić sobie, że to nie cele się zmieniają - zmie¬nia się rzeczywistość, a cele trzeba tak modyfikować, by do niej pasowały.


Procedury intelektualne wspomagające osiąganie obranych celów
Już na wstępie należy przypomnieć, że techniką intelektualną, dzięki której nasza uwaga poznawcza i refleksja efek¬tywnie koncentruje się na problemie, jest po prostu zadawanie „celnych" py¬tań! One bowiem, w sposób właściwy dla sterowania uwagą myślową, kierują nasz umysł na problem będący bądź mający stać się przedmiotem naszego szczególnego zainteresowania.
Trzy kroki „sesji myślowej" z za¬stosowaniem procedury C-R-W, czyli:
koncentracja uwagi myślowej na C — CE¬LU,
koncentracja uwagi poznawczej na R — Rozpoznaniu sytuacji,
koncentracja uwagi na rezultatach przemyśleń, W— Wy¬ciąganie wniosków.

Krok pierwszy - identyfikowanie celu. Kreator referowanego tu podejścia E. de Bono przez pierwszy etap określony jako cel rozumie konkretny, precyzyjnie okre¬ślony temat myślenia, zagadnienie szcze¬gółowe, na którym myślenie się koncent¬ruje. Pomocne pytania na tym etapie mogą brzmieć następująco:
•    Jaki jest cel namysłu?
•    Co spodziewamy się uzyskać w re¬zultacie tej pracy myślowej?
•    Po co zabieramy się do myślenia?
•    A szczególny nacisk kładziemy na pytanie: dlaczego w ogóle zabieramy się do myślenia?

Krok drugi - rozpoznawanie sytua¬cji. W tej fazie „otwieramy możliwości". Mówiąc obrazowo, rozglądamy się po terenie, uszczegółowiamy mapę, robi¬my zwiad, rozpoznanie obmyślanego zagadnienia. Tę część pracy myślowej realizujemy z nastawieniem pozytyw¬nym i pozwalamy sobie na dowolność. W tym stadium nie próbujemy oceniać, osądzać, szukać od razu najlepszych pomysłów. Zbieramy dane i informacje oraz koncepcje. Liczy się przede wszyst¬kim obfitość.

Krok trzeci - wyciąganie wniosków. W fazie pracy nad określeniem możliwo¬ści osiągania obranych celów, staramy się przeprowadzać selekcję informacji i uporządkować to, co uzyskaliśmy w po¬przednim kroku. Próbujemy wyciągać ostateczne wnioski. Staramy się o rezul¬tat. Może to być wybór celu, rozwiązanie problemu, nowy pomysł, ocena czy opi¬nia. W oparciu o to możemy planować, projektować, osądzać. Pamiętajmy jed¬nak, że rezultat ma być naprawdę wyni¬kiem, a nie jedynie jakimś podsumowa¬niem przebiegu naszego myślenia. Re¬asumując, prosta procedura C-R-W wy¬maga od nas wykonania kolejno trzech poleceń: skup się, zrób rozeznanie sytuacji, wyciągaj wnioski!

Oczywistą sprawą jest to, że ćwicze¬nie czyni mistrza. Stosując zatem w sytu¬acjach tego wymagających procedurę C-R-W możemy pomóc sobie w efek¬tywnym opracowaniu zagadnienia. Je¬żeli ktoś nie wierzy w skuteczność tej zasady postępowania intelektualnego, to przypomni sobie jak efektywne jest jedno z narzędzi myślowych, które na pewno każdy wyniósł ze szkoły, miano¬wicie procedura W-R-Z. Odszyfrowana przedstawia się jako standardowe trzy kroki zalecane podczas wypowiadania się ustnego oraz formułowania myśli na piśmie w kolejności:
WSTĘP - ROZ¬WINIĘCIE - ZAKOŃCZENIE.
Nie za¬stanawiamy się za każdym razem, jak ułożyć wypowiedź, bowiem już wiemy nawykowo, że należy poprzedzić ją wstępem, następnie rozwinąć myśl, a podsumowaniem zakończyć. Istnieje również rozbudowana wersja, która opiera się na pięciu krokach koncent¬rujących uwagę naszego umysłu nad celowością naszego postępowania.
Pięć kroków ogólnego użytku zwa¬nych C-I-M-D-O:
C -Cel,
I - Infor¬macja,
M - Możliwości,
D - Decyzja,
O - Operacja.
C - cel.

Dobrze charakteryzuje ową strategię celowego działania seria stan¬dardowych pytań, które należy sobie bezwzględnie postawić odnośnie kroku pierwszego: Dokąd idziemy?; Jaki jest nasz cel?; Ku czemu dążymy?; Co chcemy osiąg¬nąć"?; Na czym się koncentrujemy ? Jest to zasadniczy etap określenia przedmiotu naszego namysłu, sprecyzowania prob¬lemu i ustalenia jego celowości. Nie wystarczy mglisty zarys kierunku dąże¬nia. Musimy go precyzyjnie sformuło¬wać. Nie śpieszmy się w tym pierwszym etapie. Musimy go zakończyć jasną, kla¬rowną konstatacją.
Na przykład:
C- Celem naszego namysłu będzie uzyskanie porozumie¬nia w sprawie udziału wszystkich członków rodziny w pracach domowych. Mamy zamiar doprowadzić do jasnego podziału obowiązków domowych między wszystkich domowników.
I - informacja. Krok drugi koncent¬rujący uwagę poznawczą na gromadze¬niu wszelkiej informacji oznacza nie tylko informację, ale także nasze do¬świadczenie i inne jeszcze składniki, które są potrzebne, żeby zabrać się do myślenia. Chodzi tu przede wszystkim o przyjrzenie się sytuacji. Przeprowa¬dzamy rozpoznanie stawiając sobie se¬rię pytań: Co my tu widzimy?; Jaka jest scena wydarzeń f; Jakie informacje, posiada¬my ?; Jakie czynniki trzeba uwzględnić w roz¬ważaniach"? Etap ten ma zaowocować zgromadzeniem wszelkich informacji, które są niezbędne - albo przynajmniej dokładnym określeniem, czego musimy się dowiedzieć. Sporządzamy szczegóło¬wą mapę poznawczą sytuacji. Opraco¬wujemy dokładną listę czynników do uwzględnienia, rozpoznajemy kon¬tekst, orientujemy się, kogo musimy brać pod uwagę. Stawiamy serie pytań: Kogo to będzie dotyczyło?; Wśród jakich ludzi będziemy realizować nasze pomysły: przyjaznych czy uprzedzonych ?; Jakie i czyje interesy musimy wziąć pod uwagę?; Jakie mamy uprawnienia, kompetencje Ud. ?; Na jakim terenie to ma się odbyć? Działamy jak kartograf - odkrywca nowych lądów, który rysuje mapę.
M - możliwości. Krok trzeci, poświę¬cony możliwościom, każe nam jednak zmierzać ku zawężeniu i pewnemu ogra¬niczeniu. Bowiem z całej dostępnej infor¬macji musimy utworzyć zestaw jedynie kilku możliwości do wyboru. Jakie mamy alternatywy? Na tym etapie jest właściwe miejsce dla wyszukiwania: propozycji, su¬gestii, możliwości, hipotez, fantazji, inno¬wacji, spekulacji. W tym stadium nie po¬winniśmy robić selekcji możliwości proponowanych celów, powinniśmy przed¬stawiać je wszystkie. Można natomiast je uszeregować, dając na początek najbar¬dziej prawdopodobne czy korzystne.
D - decyzja. Krok czwarty obliguje nas do podjęcia decyzji. Teraz musimy już wybrać spośród możliwości przed¬stawionych w poprzednim kroku. Musi¬my ocenić owe możliwości i wybrać tylko jedną. A więc co wybieramy? Symulacyjnie porównujemy i weryfikujemy moż¬liwości. Musimy wybrać jeden kierunek działania, jedno wyjaśnienie, jeden cel główny. Kierujemy się naszymi prioryte¬tami. Sprawdzamy, jak nowo przedsta¬wione cele mają się do naszych dotych¬czasowych wartości i priorytetów oraz do celów ustalonych wcześniej. Zadajemy sobie pytania: Co się stanie, jeżeli wybierze¬my tę możliwość?; Jakie, będą zyski i korzyści ?; Czy to się zgadza z naszą wiedzą i doświad¬czeniem?; jakie to sprowadzi niebezpieczeńst¬wa albo jakie spowoduje problemy ? Tu rów¬nież dokonujemy modyfikacji w naszych propozycjach, żeby usunąć usterki. Re¬asumując - na wejściu do tego etapu mamy szereg możliwych celów, na wy¬jściu pozostaje nam jeden: dokonujemy wyboru, podejmujemy decyzję.
O - operacja. Jest to etap czynu, etap realizacji decyzji. Tu trzeba opera¬tywności. Realizujemy nasz zamysł ob¬ranego celu. Definiujemy kroki, okreś¬lamy, jak będziemy zdobywać brakujące dane. Stawiamy serie pytań: jaki mamy plan działania?; Jak to obrane przedsię¬wzięcie wprowadzić w życie ?; Jakie musimy podjąć praktyczne, kroki ?; Jak uruchomimy te akcję ?; Jak będziemy nadzorować postępy ? Pytanie równie zasadne w tym etapie: Jaki mamy plan na wypadek niepowodze¬nia, jaką mamy drogę odwrotu?
Nieco zmęczeni lekturą, oczywiście Ci, którzy przez nią przebrnęli, stawiają sobie dla relaksu pytanie: Osobistym moim celem jest? .................................. /